Από μέρα σε μέρα και από βδομάδα σε βδομάδα, μπορεί να βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με πολλά γεγονότα στη ζωή του που δεν είναι και τόσο επιθυμητά. Με κάποιον τρόπο καταφέρνει μετά βίας να αντιμετωπίζει αυτές τις καταστάσεις, πεπεισμένος ότι δεν υπάρχουν και πολλά που μπορεί να κάνει για να αλλάξει τη μοίρα του. Ίσως ένα έργο που σχεδιάζει κανείς επί μήνες στη δουλειά του να μην έχει την αναμενόμενη επιτυχία· ίσως η απόδοση στο γραφείο να παρουσιάζει κατακόρυφη πτώση το τελευταίο τρίμηνο· ή ίσως η επέκταση του σπιτιού να παίρνει περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι είχε φανταστεί κανείς στην αρχή. Τέτοιες καταστάσεις είναι αρκετά συνηθισμένες για πολλούς από μας.
Τα παραπάνω, ωστόσο, δεν είναι ανάγκη ν’ αποτελούν τη συνήθη κατάσταση πραγμάτων. Οι άνθρωποι μπορούν να ζουν ευτυχισμένοι και να επιτυγχάνουν τους στόχους τους σε κάθε τομέα της ζωής: ατομικά, στην οικογένεια, στη δουλειά και ούτω καθεξής. Οι στόχοι τους οποίους ονειρεύτηκε ένα άτομο να επιτύχει είναι δυνατόν να επιτευχθούν.
Αν αυτοί οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται ή αν βρίσκεται κανείς σε μια κατάσταση που έχει επιδεινωθεί, υπάρχει κάποια βάσιμη αιτία γι’ αυτό, που μπορεί να εντοπιστεί. Συνήθως οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι τα πράγματα, στην ουσία, προκαλούνται. Δε συμβαίνουν έτσι απλά. Υπάρχουν λόγοι για να συμβεί μια κατάσταση, λόγοι που οι άνθρωποι μπορούν οι ίδιοι να ελέγχουν.
Όταν ο άνθρωπος δεν το γνωρίζει αυτό, στηρίζεται συχνά στη «μοίρα», στη δεισιδαιμονία, στη μαντεία ή στην αστρολογία για ν’ ανακαλύψει το πεπρωμένο ή το μέλλον του. Πολλοί απλώς ελπίζουν μάταια ότι τίποτε άλλο δε θα πάει στραβά ή κοροϊδεύουν τον εαυτό τους πιστεύοντας ότι είναι κάτι συνηθισμένο να είναι η ζωή ένας αγώνας.
Για παράδειγμα, ένας αγρότης που είχε πολύ μικρή σοδειά μια χρονιά δεν έχει πειστική εξήγηση γι’ αυτό. Δε διανοείται καν ότι αυτός ο ίδιος προκάλεσε αυτή την κατάσταση. Αν όμως έψαχνε κανείς, θ’ ανακάλυπτε ότι ο αγρότης δε φύλαξε από πριν τους σπόρους σ’ ένα ασφαλές μέρος για να τους σπείρει την άνοιξη, κι έτσι οι σπόροι έγιναν τροφή των εντόμων. Αγνοώντας αυτό το στοιχείο, θα μπορούσε να καταλήξει σε όλων των ειδών τους περίεργους «λόγους» ή να πει απλώς ότι φταίει η κακοτυχία του.
Σ’ ένα εργοστάσιο με χαμηλή παραγωγή, η διεύθυνση θα μπορούσε να αλλάζει προσωπικό, να προσλαμβάνει νέους εργάτες κ.λπ. σε μια προσπάθεια ν’ αυξήσει την παραγωγικότητα προτού η εταιρεία πέσει έξω. Μπορεί, όμως, τα διευθυντικά στελέχη του να μη διαθέτουν τις απαραίτητες ικανότητες για να εξετάσουν σε βάθος τον τρόπο λειτουργίας της ίδιας της εταιρείας και να βρουν την αιτία της κατάστασης. Μετά από προσεκτική εξέταση, θα μπορούσε κανείς ν’ ανακαλύψει ότι οι προμηθευτές πρώτων υλών αρνούνταν να κάνουν παράδοση, επειδή το λογιστήριο της εταιρείας δεν πλήρωνε τους λογαριασμούς.
Για να εξετάσεις σε βάθος, να χειριστείς και να βελτιώσεις μια τέτοια κατάσταση, σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής, χρειάζεσαι επιδεξιότητα στις διερευνήσεις, δηλαδή ικανότητα να σκέφτεσαι λογικά και να φτάνεις στη ρίζα των πραγμάτων.
Έρευνα είναι η προσεκτική ανακάλυψη και ταξινόμηση γεγονότων. Κατά τη διεξαγωγή μιας έρευνας ανακαλύπτει κανείς και εξετάζει τις λεπτομέρειες κάποιου ζητήματος, στην προσπάθειά του να πληροφορηθεί τα γεγονότα ώστε να βρει την αιτία.
Μια σωστή έρευνα φτάνει στη ρίζα των καταστάσεων που αντιμετωπίζει κάποιος. Για παράδειγμα, σε μια εταιρεία, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι η παραγωγή χειροτέρεψε. Αυτή η κατάσταση δεν είναι η καλύτερη δυνατή, και θα πρέπει να την διερευνήσει και να εντοπίσει την αιτία. Οι διερευνήσεις μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθούν στην προσωπική ζωή ενός ατόμου για τη βελτίωση καταστάσεων.
Όταν κάνεις μια έρευνα, κάνεις την ερώτηση «Τι δεν καταλαβαίνω;» σχετικά με τις υπάρχουσες συνθήκες. Θα βρεις ότι δύο γεγονότα δεν είναι σύμφωνα μεταξύ τους –αλληλοαναιρούνται– και δε γίνεται να κατανοηθούν. Έτσι, προσπαθείς να εκλογικεύσεις αυτά τα δύο γεγονότα, τα μελετάς και βρίσκεις κάποιο άλλο σημείο που δεν καταλαβαίνεις. Όταν προσπαθήσεις να κατανοήσεις αυτό το σημείο, βρίσκεις ένα άλλο γεγονός που δεν καταλαβαίνεις. Κάπου σ’ αυτή την πορεία θα βρεις το λόγο για την κατάσταση που διερευνάς.
Κάθε έρευνα θα πρέπει να προχωράει μ’ αυτό τον τρόπο. Μερικές φορές χρειάζεται να γίνουν πολλές ερωτήσεις, μερικές φορές αρκεί να αναρωτηθείς «Τι είναι αυτός ο θόρυβος;» για να φτάσεις στην πηγή ενός προβλήματος. Να ένα παράδειγμα μιας έρευνας που γίνεται γρήγορα, όπως σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης: Ένας μηχανικός δουλεύει στο μηχανοστάσιο ενός πλοίου. Οι αισθήσεις του είναι φυσιολογικές αλλά εξασκημένες· παρατηρεί την περιοχή του. Ακούει ένα «σσσσσσσσς» που δε θα ’πρεπε να υπάρχει, κάτι που δε θα περίμενε κανείς ν’ ακούσει σ’ ένα μηχανοστάσιο. Ρίχνει μια γρήγορη ματιά στην περιοχή και δε βλέπει καμία βλάβη, εκτός από ένα μικρό άσπρο σύννεφο. Συνδυάζει όραση και ακοή. Προχωρά προς το μέρος εκείνο για να δει καλύτερα. Βλέπει ότι έχει σπάσει μία βαλβίδα. Κλείνει τη ροή του ατμού.
Με λίγα λόγια, (α) βρίσκει κανείς ένα τμήμα του οργανισμού το οποίο δε λειτουργεί σωστά, (β) βρίσκει κάτι που δεν είναι κατανοητό σχετικά μ’ αυτό και (γ) στη συνέχεια χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια εξετάζει τα άτομα που ανήκουν στο τμήμα εκείνο που δε λειτουργεί σωστά.
Ακολουθώντας αυτή τη σειρά εντοπίζει την αιτία του προβλήματος, το οποίο μπορεί στη συνέχεια να διευθετηθεί, ώστε η περιοχή να λειτουργεί και πάλι σωστά. Σε έναν οργανισμό μπορεί κανείς να εφαρμόσει απλώς αυτά τα τρία βήματα, ξανά και ξανά, κι αυτό συνήθως θα είναι αρκετό για να διατηρήσει την ομαλή λειτουργία του.
Οι στατιστικές παίζουν κάποιο ρόλο στις διερευνήσεις. Μια στατιστική δείχνει την παραγωγή μιας δραστηριότητας, ενός χώρου ή μιας εταιρείας σε σύγκριση με μια προηγούμενη χρονική στιγμή. Αντικατοπτρίζει το αν ο συγκεκριμένος χώρος πετυχαίνει το σκοπό του ή όχι· αν οι στατιστικές είναι ανοδικές, ο επιδιωκόμενος στόχος για το χώρο είναι πιο κοντά στην εκπλήρωσή του. Όταν κάνει κάποιος μια έρευνα, ψάχνει για χαμηλές στατιστικές. Αυτές δεν μπορούν φυσικά να γίνουν κατανοητές, κι έτσι κάνει ερωτήσεις στα άτομα που σχετίζονται μ’ αυτές. Στις απαντήσεις τους θα υπάρχει κάτι εντελώς ακατανόητο για το άτομο που κάνει την έρευνα. Για παράδειγμα: «Δεν μπορούμε να πληρώσουμε τους λογαριασμούς επειδή η Γιάννα παρακολουθεί κάποιο σεμινάριο». Ο διερευνητής ψάχνει μόνο για κάτι το οποίο δεν εναρμονίζεται με τα δεδομένα που έχει ο ίδιος στο μυαλό του. Έτσι κάνει τις ερωτήσεις στο άτομο που έδωσε αυτά τα δεδομένα, καθώς και στη Γιάννα. Αργά ή γρήγορα προβάλλει ο αληθινός λόγος.
Καθώς κάποιος ανιχνεύει τους λόγους για τους οποίους συμβαίνουν τα πράγματα, κάτι από τα δύο θα συμβεί. Είτε η πορεία που ακολουθείς είναι αδιέξοδο και δεν πηγαίνει παραπέρα –οπότε επιστρέφεις στο κύριο θέμα της έρευνας– είτε φέρνει στο φως κι άλλα στοιχεία. Αν φέρνει στο φως κι άλλα στοιχεία, θα βρεις περισσότερα που δεν μπορείς να καταλάβεις.
Το κόλπο στη διαδικασία αυτή είναι να βρεις μια άκρη του νήματος –κάτι που δεν μπορείς να καταλάβεις– και, ρωτώντας, να τραβήξεις αυτή την άκρη. Εμφανίζεται ένα μικρό γατάκι. Τραβάς ακόμα λίγο την κλωστή κάνοντας κι άλλες ερωτήσεις. Εμφανίζεται ένα γοριλάκι. Τραβάς κι άλλο. Εμφανίζεται μια τίγρη. Τραβάει ακόμα περισσότερο και… ποπό! Εμφανίζεται ένα τανκ τύπου Στρατηγού Σέρμαν!
Δεν είναι λογικό το να θεωρεί κανείς ότι οι άνθρωποι είναι τεμπέληδες ή χαζοί. Τελικά, θα βρείτε την πραγματική αιτία της αδράνειας ενός τμήματος του οργανισμού ή την πηγή της συνεχούς αναστάτωσής του.
Όταν βρεις το «τεθωρακισμένο Σέρμαν» μπορείς ν’ αναλάβεις δράση.
Υπάρχει πάντοτε κάποιος λόγος πίσω από μια κακή στατιστική. Στείλτε ερωτηματολόγια μέχρι να εμφανιστεί η πραγματική αιτία. Ποτέ δε θα είναι κάτι του τύπου: «Η Άγκνες δεν είναι έξυπνη». Είναι πιθανότερο η Άγκνες να έχει τοποθετηθεί στο πόστο της δακτυλογράφου ενώ δεν ξέρει καν να δακτυλογραφεί. Ή απλώς ο Διευθυντής ενός τμήματος δεν εμφανίζεται ποτέ στη δουλειά.
Η πραγματική εξήγηση μιας πτωτικής στατιστικής είναι πάντοτε κάτι που γίνεται εύκολα κατανοητό. Εάν ψάξεις αρκετά και λεπτομερώς, θ’ ανακαλύψεις την πραγματική αιτία, και τότε μπορείς να δράσεις.
Αυτή η τεχνική των διερευνήσεων, αν και απλή, είναι πάρα πολύ αποτελεσματική. Μπορεί να εφαρμοστεί όταν έρχεται κανείς αντιμέτωπος με απλές ή περίπλοκες καταστάσεις, για να φτάνει στη ρίζα τους, κι επομένως του δίνει τη δυνατότητα να τις επιλύει και να βελτιώνει καταστάσεις στη ζωή.
Η επιδεξιότητα στις διερευνήσεις βελτιώνεται με την εξάσκηση. Μπορεί να αυξηθεί και να γίνει πιο αποτελεσματική, έτσι ώστε να μπορεί κανείς να εντοπίζει στη στιγμή κάτι που δεν καταλαβαίνει. Αυτή η ικανότητα δεν είναι έμφυτη στους ανθρώπους, αλλά μπορεί ν’ αποκτηθεί εύκολα. Για να κάνει κανείς τις διερευνήσεις ακόμη πιο γρήγορες και αποτελεσματικές, θα πρέπει να είναι σε θέση να καταλαβαίνει και να εφαρμόζει τις αρχές της λογικής, ένα θέμα που μέχρι τώρα όχι μόνο ήταν παρανοημένο, αλλά και το είχαν κάνει περίπλοκο χωρίς λόγο.